Sinds 2013 moeten alle nieuwkomers in Nederland zo snel mogelijk en zelfstandig inburgeren zodat ze kunnen integreren in de samenleving. Maar de cijfers tonen aan dat nog geen tiende van het aantal inburgeringsplichtigen het examen heeft gehaald sinds het invoeren van deze wet. Madelon Kloosterboer onderzocht voor haar masterscriptie Bestuur en Beleid aan de Universiteit Utrecht daarom of de ideeën achter de Wet inburgering wel houdbaar zijn. Zij won met haar scriptie de Movisie Scriptieprijs.

Passief
‘In mijn derde studiejaar heb ik stage gelopen in een asielzoekerscentrum. Daar zag ik hoe passief en afhankelijk de mensen waren die daar woonden. Toen ik las dat de asielzoekers vanaf 2013 zelf de verantwoordelijkheid moesten nemen voor hun eigen inburgering, vroeg ik me echt af hoe ze vanuit die passieve houding ineens actief zouden worden.’

Praktijk
Kloosterboer evalueerde het inburgeringsbeleid, deed interviews met betrokkenen, analyseerde parlementaire stukken en bestudeerde wetenschappelijke literatuur over dit thema. Uit haar onderzoek blijkt dat de theorie achter de Wet inburgering 2013 niet houdbaar is. ‘Vrijwel geen van de ideeën achter de wet werkt in de praktijk en de inburgeringsachterstand is dan ook niet verrassend.’ Dit jaar zal namelijk nog negentig procent van de inburgeringsplichtigen uit 2013 moeten inburgeren, zo benadrukt Kloosterboer de ernst van de situatie.

Inburgering
Zo is een van de ideeën dat vluchtelingen zelf hun inburgering kunnen regelen. ‘Dan krijg je een brief van de DUO over dat je moet inburgeren. Die brief is in het Nederlands, maar voor iemand die een paar woorden Nederlands kent, nog veel te moeilijk.’ Ook de website Blikopwerk.nl waar je zelf een cursus uit moet zoeken is nog veel te ingewikkeld.’ Het lenen van geld bij de overheid voor een inburgeringscursus is bovendien iets wat vluchtelingen niet gewend zijn. Allemaal integratiebelemmerende factoren, aldus Kloosterboer.

Sociaal netwerk
Vluchtelingen die moeten inburgeren krijgen het advies om hun sociale netwerk te vragen om te helpen bij het uitzoeken en inschrijven. Misschien een familielid of een vriend, zo adviseert DUO. ‘Maar meestal zijn familieleden mee gevlucht of zitten vrienden in dezelfde situatie’, zegt Kloosterboer. ‘Er zijn wel heel bevlogen vrijwilligers die zich inzetten, maar sinds de toename van vluchtelingen en de verplichte eigen verantwoordelijkheid hebben zij er een hele taak bijgekregen.’

Evaluatie
Eigenlijk was wel te voorzien dat de Wet inburgering niet zou werken, stelt de onderzoeker. ‘Het beleid wat betreft inburgering is sinds 1994 vaak gewijzigd. Verschillende kabinetten hebben er hun eigen stempel op gedrukt. De uitwerking van de wet is gek genoeg nauwelijks geëvalueerd, dus mogelijk is er gewoonweg te weinig kennis over wat er nu echt werkt in de praktijk.’

Bezuiniging
Kloosterboer vraagt zich af of de wet nu eigenlijk over de inburgeraar gaat of over het winnen van stemmen. ‘Bovendien moest de rijksbegroting van 2011 kloppend gemaakt worden, wat een flinke bezuiniging op het inburgeringsbudget betekende. Je zou kunnen zeggen dat de nadruk op zelfredzaamheid een verkapte bezuinigingsmaatregel was. en zie nu: eind november heeft men besloten opnieuw te gaan investeren in begeleiding en taalonderwijs.’

Maatschappelijk belang
Het inburgeringsbeleid zou verbeteren als er werkelijk gekeken wordt naar wat echt werkt in de praktijk, stelt de onderzoeker. Hier heeft iedereen baat bij, want inburgering dient een maatschappelijk belang. ‘Zeker nu er veel verdeeldheid is over de instroom vluchtelingen. Voor mensen die, op z’n zachtst gezegd, bezorgd zijn over de gevolgen daarvan is doeltreffend inburgeringsbeleid belangrijk, maar voor de inburgeraars natuurlijk ook. Zij willen immers deelnemen aan onze samenleving.’ Het verhoogde budget voor begeleiding vanuit gemeenten zal volgens Kloosterboer al veel helpen. ‘Het is volgens het vluchtelingenverdrag ten slotte een taak van de overheid om integratie te vergemakkelijken.’